با ورود زنان به عرصه های مختلف اقتصادی، فرهنگی، آموزشی و ... بویژه در نیمه دوم قرن بیستم (بعد از جنگ جهانی دوم)، فعالیتهای محدود زنان تا حدودی گسترش یافت و نظریه فمینیستی به عنوان یک مبحث پژوهشی مطرح گردید. از این فرآیند که حتی به عنوان جنبش جهانی زنان نیز از آن یاد میشود، ادبیات تدریجی فمینیسم بوجود آمد. نظریه فمینیستی، هم اکنون، یکی از رویکردهای پژوهشی درباره زنان است که به تبیین ویژگیهای بنیادی زندگی اجتماعی و تجربه انسانی از دیدگاه زنان میپردازد. اگرچه در دوران معاصر، هنوز فاصله بسیاری تا برابری ایفای نقشِ بین زن و مرد مشاهده میشود، ولی حاصل کوشش و تلاش جنبش همگانی زنان نسبت به رفع این نابرابریها و تغییر دیدگاهها، شایسته توجه است. بنابراین شفاف کردن هویت و حقایق زنان و دریافتن بازتاب تجربه های آنان در ادبیات، از بنیادیترین رویکردهای نقد ادبی است که ضرورت بررسی شاخص ترین شعر زنانه فارسی - فروغ فرخزاد - را ایجاب میکند.این پژوهش، با نگاهی به پیدایی مکتب اصالت زن (فمینیسم) و ویژگیهای آن، با رویکردی جدید، به بیان برخی از اندیشه ها و مفاهیم شعری فروغ فرخزاد میپردازد.

فروغ فرخزاد (متولد 1313-تهران) یکی از پیشگامان شعر معاصر ایران است که در کنار برجسته ترین شاعران معاصر مثل احمد شاملو و سهراب سپهری و مهدی اخوان ثالث قرار می گیرد. وی با بهره گیری از زبان عامیانه و عادی و همچنین حرف زدن درباره ی مرد محسوس در شعرش، توانسته است توجه بیشتر نویسندگان و شاعران و فرهیختگان را به آثار خود جلب کند.یکی از رویکردهای معتبر در حوزه ی ادبیات، رویکرد پژوهش روایت است که از دهه ی 1990 به بعد در تحقیقات زندگی نامه ای باب شده و جزو روش های کیفی در علوم انسانی است. در اشعار فروغ مردی نمایان است که به او عشق می ورزد ولی در قبالش عشقی نمی بیند و این مرد، پرویز شاپور است.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

متناقض نما یا پارادوکس در شعر، هم در حوزه زبان و هم در حوزه معنا باعث آشنایی زدایی و برجستگی کلام می شود. این شگرد ادبی از دیرباز مورد توجه شاعران بوده است؛ در شعر معاصر، به تبع پیشینه آن در ادبیات کلاسیک فارسی و نیز با آشنایی و توجه به ادبیات غرب، مورد استقبال شاعران معاصر قرار گرفت. فروغ فرخزاد در دو مجموعه واپسین شعر خود از متناقض نمایی برای برجسته سازی و ایجاد ابهام هنری که جلب توجه مخاطب را در پی دارد، استفاده ی زیادی می کند فروغ این شگرد شعری را برای اهدافی هم چون معناگریزی، ایجاد بار عاطفی، بیان طنز، ریشخند و ... به کار می گیرد. این شیوه تاثیر زیادی بر خواننده دارد و زیبایی خاصی را می آفریند. در این مقاله متناقض نمایی در شعر فروغ در دو بافت مورد بررسی قرار گرفته است: 1) بافت زبانی که بیشتر باعث اختلال در زبان می شود، 2) بافت موقعیت که علاوه بر زبان، باعث آشنایی زدایی در معنا و پیش فرض های قراردادی ذهن جمعی می شود. نمونه هایی از شعر فروغ که با این شیوه بیانی به کار رفته، آورده شده است. این جنبه از شعر فروغ علاوه بر معناگریزی و ایجاد ابهام نشانگر یکی از وجوه زیبایی شعر اوست.

در این مقاله، تمام قالبهای شعر فروغ فرخزاد، مورد بررسی قرار گرفته است. اگر سه عنصر وزن، قافیه، و شیوه نوشتاری را، عناصر موثر در به وجود آمدن قالب های شعر بدانیم، قالب های موجود در پنج مجموعه شعر او را، می توانیم به قالبهای: نیمه سنتی، چهار پاره نو،(عامی- آهنگی) نیمایی و نیمایی نو(سبک شخصی فروغ) تقسیم نماییم. عنوان های (عامی – آهنگی) و نیمایی نو (سبک شخصی فروغ)، عناوینی است که با توجه به شکل اشعار، به بعضی از اشعار فروغ فرخزاد نسبت داده شده است. بحث محوری این مقاله، درباره قالب نیمایی نو( سبک شخصی فروغ) است که ضمن نقد و رد نظر بعضی صاحب نظران، نظریه جدیدی ارائه گردیده و نوعی آشنایی زدایی، نسبت به قالب نیمایی، برای نزدیک شدن شعر به طبیعت نثر که در این اشعار وجود دارد، نشان داده شده است.

داستان هبوط آدمی از بهشت یگانگی به برزخ بیگانگی، به گونه های متفاوت در تفاسیر اسلامی و غیر اسلامی گزارده شده است. در مسیحیت نوع انسان، به ذات گناهکار است؛ در قرآن نیز استعداد طغیان و گناهکاری در نوع انسان وجود دارد؛ اما این هر دو روایت پایانی متفاوت دارد. در روایت مسیحیت، مسیح با ایثار خون خویش، تاوان گناه کاری آدم را می پردازد؛ ولی در روایت قرآنی، در همان زمان ازلی، قلم، از نتایج مشیت قدم، در حق آدم به سعادت می رود و گناه او به حکم عذر به وی حوالت داده می شود. درهم ریزی معناها؛ همچنین سرشت مشابه آغازین و سرنوشت متباین فرجامین، پژوهندگان را برآن داشت تا با رویکردی تفسیرگرانه به بازخوانی شعر فروغ به قصد معناگشایی از اسطوره هبوط آدمی، با خوانشی میان متنی، بپردازند.

چکیده عربی:حاول البحث أن یقدم نبذة عن حرکة استقبال شعر الشاعرة الإیرانیة المعاصرة فروغ فرخزاد (1935 م- 1966 م)، وأن یبین مدی الاهتمام الذی حظی به شعر هذه الشاعرة فی الوطن العربی، إذ یکاد النقاد الإیرانیون یجمعون علی أن شعرها وحده نموذج واضح لتحول الشعر الإیرانی المعاصر من الشکل التقلیدی إلی التحدیث والشعر الحر، إضافة إلی أن قصائدها من أفضل القصائد الإیرانیة المعاصرة. وقد أوضح البحث سمات شعرها المتمثلة فی بساطة الألفاظ، و مباشرتها، و سلاستها، و روحانیتها، وکثرة الإیحاء، و غزارة الإحساس، و تداعی الخواطر و الزمن، و تکرار الألفاظ و توظیفها فی عبارات وتراکیب جدیدة مبتکرة، إضافة إلی کثرة الرموز وتنوع دلالاتها، و غزارة الصور والاستعارات والتشبیهات. ثم رصد البحث موضوعات هذا الشعر التی تنوعت بین الحدیث عن: المعشوق، والعشق، والموت، والزوال، والفناء عدا عن الیأس، وانعدام الأمل، والتشاؤم، إضافة إلی تذکر الماضی الجمیل، والحنین إلی الحیاة العائلیة ودفئها، إضافة إلی نقد المجتمع وعاداته وتقالیده. ثم انتقل إلی الحدیث عن ألوان الترجمات العربیة لشعر فروغ فرخزاد؛ وعرض لخیارات المترجمین فبین الأسباب التی جعلتهم ینقلون کثیرا من قصائد هذه الشاعرة إلی العربیة، وأسباب ترکیزهم علی قصائد بعینها، ودواعی تکرار ترجمة بعض النصوص من قبل المترجم نفسه ومن قبل مترجمین مختلفین، ثم درس البحث الترجمات المختلفة لمقطع من شعر «لنؤمن ببدایة الفصل البارد» تلک القصیدة التی کانت أکثر شعر فروغ ترجمة لأهمیتها، ثم عرض البحث خصائص کل ترجمة علی حدة، وبین نقاط القوة والضعف فیها، ودعا إلی مزید من الاهتمام بشعر الشاعرة فروغ فرخزاد بشکل یتناسب ومکانتها فی الأدب الفارسی المعاصر. چکیده فارسی:این مقاله می کوشد تا تصویری از استقبال و پذیرش شعر فروغ فرخزاد (1935- 1966 م)، شاعر معاصر ایرانی، به دست دهد و به تبیین میزان توجه جهان عرب به شعر وی بپردازد. چه، ناقدان ایرانی اتفاق نظر دارند که شعر فروغ، نمونه ای روشن از دگرگونی شعر معاصر ایران از شکل کلاسیک به مدرن و شعر آزاد است؛ علاوه بر اینکه قصاید او در زمره بهترین قصاید معاصر فارسی است.این پژوهش، ویژگی های شعر فروغ را برمی شمارد: سادگی واژگان و روانی و معنویت آن ها، فوران احساسات، فراوانی نمادها و تنوع دلالت های آن ها و ایماژها و استعاره ها و تشبیهات فراوان، وانگهی موضوعات متنوع شعر فروغ در این پژوهش بررسی شده که از آن جمله است: سخن گفتن از معشوق و عشق و مرگ و نومیدی و بدبینی و یادکردن گذشته زیبا و دلتنگی برای زندگی خانوادگی و نقد جامعه و رسوم آن و... .پژوهش حاضر آنگاه به ترجمه های مختلف شعر فروغ به زبان عربی می پردازد و به تبیین دلایل مترجمان در ترجمه بسیاری از قصاید وی به عربی و علل تمرکز آنان بر قصایدی خاص می پردازد. این پژوهش، همچنین ترجمه های مختلف مقطعی از شعر «ایمان بیاوریم به آغاز فصل سرد» را بررسی کرده است. قصیده مزبور، بیشتر توجه مترجمان شعر فروغ را به خود جلب داده است. این پژوهش به ویژگی های هر ترجمه و بیان نقاط ضعف و قوت آن ها نیز پرداخته و در پایان، خواستار توجه هرچه بیشتر به ترجمه اشعار فروغ شده است.